"Złota dama" od pierwszych minut wydaje się bazować na skorym do ironii losie. Bo czy to nie dowcip kosmosu, że obraz przedstawiający Żydówkę stał się symbolem kulturalnego bogactwa Austrii? Jest w filmie znamienna scena, tuż po tym, jak główna bohaterka wygłasza wystąpienie o grabieżach ii wojny światowej, gdy mijający kobietę Austriak wyrzuca jej, że nie może dać sobie spokoju i zapomnieć o Holokauście. No, ale moi drodzy. Nie upłynęło nawet sto lat od tej haniebnej plamy na ludzkiej historii. Wciąż żyją Ci, którzy te okrucieństwa pamiętają. I szacuje się, że ponad sto tysięcy wartościowych przedmiotów sztuki nie wróciło w ręce prawowitych właścicieli lub ich rodzin.

To film oparty na prawdziwej historii, nie tak zresztą znowu odległej. Maria Altmann (Helen Mirren) odkrywa po śmierci siostry zapiski, które czynią z kobiety prawowitą spadkobierczynię między innymi słynnego obrazu Gustava Klimta.? Jest to czas, w którym Austria zmienia prawo umożliwiając walkę o stracone dobra. Maria wtajemnicza w sprawę syna przyjaciółki, młodego adwokata Randola Schoenberga (Ryan Reynolds). Początkowo niechętny, wkrótce w pełni oddaje się sprawie, walcząc nie o pieniądze, lecz o sprawiedliwość i tożsamość sportretowanej przez Klimta krewnej. Dla Marii to także podróż w niełatwą przeszłość.

Tego typu historie zawsze mi się podobały. Walka o prawdę, silne charaktery i jednostka w opozycji do całego świata. Szczególnie, gdy rzecz nie jest wymyślona, a zawiera w sobie szczyptę faktów. Zaciskałam więc kciuki na "Wielkich oczach" i pełna emocji śledziłam akcję "Złotej damy", chociaż przecież wiedziałam jak się skończy. W takich jednak produkcjach nigdy nie chodzi o finał, a drogę do niego. A tutaj droga łatwa nie była, bo duet walczył o sprawiedliwość osiem lat.

O to, czy Austriacy faktycznie utrudniali kobiecie odzyskania własności, pytać nie muszę. Domyślam się i przyjmuję na wiarę, że utrata dzieła powszechnie uznawanego za symbol Austrii, nie była jej rządowi na rękę i co mógł zrobić, by to utrudnić - zrobił. Już sam fakt, że osiemdziesięciolatka musiała czekać na właściwą decyzję sądu osiem lat, wskazuje na szaleńczą obłudę i zakłamanie. Mam jednak inne wątpliwości, co do "Złotej damy", która wpadała chwilami w tak dalece proamerykański stan, że brakowało mi jedynie blondynki z szarfą, sztucznym uśmiechem i słodko wypowiadanego "i pokój na świecie".

To zresztą dla Amerykanów typowe, że nieco przesadzają. I chociaż "Złota dama", to naprawdę niezła produkcja - głównie dzięki samej historii i fantastycznej grze Helen Mirren - to miewa momenty, kiedy misterna konstrukcja napięcia i emocji, zmienia się w wierzę śmiechu. Sceny patosu, przesadnej uczuciowości i wewnętrznych przemian doświadczanych niczym po pstryknięciu palcami, odbierają obrazowi nieco wiarygodności i czynią go sztucznym. Szczególnie w chwilach, gdy Austria wyłania się z kadrów jako nieczuła i skłonna do historycznych przekłamań, a Stany Zjednoczone jako El Dorado czy inna kraina wiecznej szczęśliwości.

Tak naprawdę produkcja nie opowiada jednak wyłącznie o zrabowanym podczas II wojny światowej obrazie i oddanym sprawie prawniku oraz jego zleceniodawczyni. To przede wszystkim historia o pamięci, o utrwalaniu wspomnień, które z czasem zostają jedyną pamiątką po przeszłości. Człowiekowi można bowiem odebrać wszystko, co materialne, ale tego, co nosi w sobie; tego, co widział i doświadczył, nikt nie jest w stanie go pozbawić. Tak, jak nikt nie posiada zdolności, by te przeszłe emocje rozumieć, jeżeli sam nie miał z podobnymi zdarzeniami styczności. To zresztą od dawna przerabiane zagadnienie związane z Holokaustem ? jak o nim mówić i czy w ogóle mówić.

"Złota dama" chociaż chwilami nieco nazbyt ckliwa i uproszczona, prezentuje się nieźle. Historia daje do myślenia i zmusza do zastanowienia się nad naszym stanowiskiem względem przeszłości. To również opowieść nieco dowcipna, chociaż w gorzki i bardzo mroczny sposób. Niekiedy bowiem śmieje się tylko i wyłącznie los. 

Alicja Górska