Edgar Allan Poe za życia był najczęściej rozpoznawany jako krytyk literacki, i to taki, o którym mówiono, że używa w swojej pracy cyjanowodoru zamiast atramentu. Jako twórca literacki został w pełni i należycie doceniony dopiero pośmiertnie, w dodatku prędzej zyskał sławę poza granicami kraju, co zdaje się jest regułą w przypadku geniuszy. Na szczęście dziś kolejne pokolenia czytelników na całym świecie odkrywają i zachwycają się twórczością Poego: sugestywną atmosferą grozy, jaką przesiąknięte są jego utwory, mrocznymi wizjami wykreowanymi przez jego znękaną wyobraźnię, pełnymi makabrycznych, groteskowych obrazów i upiornych motywów bazujących na pierwotnych, fundamentalnych ludzkich lękach, tematyką oscylującą wokół zagadnień związanych ze śmiercią wraz z jej fizycznymi oznakami, śmiercią gwałtowną i nienaturalną, żałobą. W utworach Bostończyka, zacierających granice między jawą, snem i szaleństwem, aż roi się od dziwacznych, psychotycznych bohaterów, nadzwyczajnych, przepełnionych symboliką zdarzeń, od których włos się jeży na głowie.

Ludzkie upodobanie do grozy, makabry i szaleństwa w mistrzowskim wydaniu Edgara Allana Poe znajduje wyraz w kolejnych wydaniach jego dzieł; jednym z najnowszych jest propozycja Naszej Księgarni - zbiorek niezbyt imponujący objętościowo, bo zawierający ledwie cztery najpopularniejsze opowiadania Amerykanina ("Czarny kot", "Maska Czerwonej Śmierci", "Żaboskoczek", " Upadek domu Usherów"), za to przykuwający uwagę czytelnika szatą graficzną. Utwory Poego zostały zilustrowane przez Grisa Grimly'ego - rysownika, który zasłynął jako twórca mrocznych ilustracji dla młodszych czytelników (m.in. powieści Conan Doyle'a, Joan Aiken czy Neila Gaimana), utrzymanych w burtonowskiej stylistyce. Trzeba przyznać, że nastrojowe, przyprawiające o dreszcze, niepokojące grafiki twórcy nie tylko idealnie wpasują się w klimat opowiadań, ale i podkreślają i wzmacniają ich wymowę. Cechą charakterystyczną stylu Grimly'ego są ostre, kanciaste, drapieżnie powykrzywiane i zastygłe w dramatycznych pozach kształty, złowieszczo wydłużone, powykręcane cienie, karykaturalne, groteskowe postaci emanujące szaleństwem i brzydotą dzięki wytrzeszczonym oczom, zaciśniętym zębom, wykrzywionym w złości twarzom, ostrym rysom, kościstym sylwetkom przywodzącym na myśl szkielety, a także stonowana, ponura i przygnębiająca kolorystyka kojarząca się ze zgnilizną, rozkładem, melancholią. Grafiki wywołują podskórny niepokój i lęk - obrazy są doskonale dopasowane do treści i klimatu mrocznych, makabrycznych historii i stanowią największy atut tego zbioru opowiadań.

Tak, dobrze zrozumieliście. Otóż oryginalne wersje kunsztownych, literackich perełek zostały "nieznacznie zmodyfikowane", czyli dostosowane do młodszego odbiorcy, a w istocie - skrócone, zredukowane do głównego trzonu każdej historii, ograbione z fragmentów, które mogłyby znużyć czy zniechęcić czytelnika do lektury. Skutkiem tego zabiegu zatraca się może nie sens opowieści, a charakterystyczny, misterny, niemal barokowy styl Poego; fabularne i językowe uproszczenia nie pozwalają w pełni docenić niezwykłej precyzji i drobiazgowości w doborze słów i wyrażaniu myśli autora, zaś rezygnacja z długich, zawiłych i skomplikowanych, a jednak niejałowych zdań, mających w sobie jakiś niepokojący element trzymanego na wodzy szaleństwa, wpływających zarówno na klimat historii, jak i nastrój czytelnika, jest wielką stratą, przynajmniej w moim odczuciu. Mogę zrozumieć chęć dotarcia do szerszego grona młodych czytelników i popularyzacji twórczości Poego, być może rzeczywiście uproszczone i skrócone wersje jego utworów zachęcą niewyrobionego literacko odbiorcę do sięgnięcia po oryginały; rozumiem, że czasem trzeba wyjść czytelnikowi naprzeciw, ale nie jestem pewna, czy akurat tędy droga. Nie bardzo widzę sens w mnożeniu przekładów, z którymi fenomenalnie poradzili sobie Lange, Wyrzykowski czy Leśmian, prawdziwymi majstersztykami sztuki translatorskiej. Już bardziej przemawia do mnie urozmaicenie lektury fragmentami w formie komiksu czy podkreślenie elelemtów szczególnie istotnych dla fabuły grubszą czcionką, jak ma to miejsce w niniejszym wydaniu.

Niemniej jednak czytelnik odnajdzie w zbiorku wszystko to, dzięki czemu proza Poego nieodmiennie niepokoi, zachwyca, przeraża i podsuwa najbardziej makabryczne wizje. Motyw doprowadzających do utraty zmysłów wyrzutów sumienia, dążenia do autodestrukcji, pogrążania się w szaleństwie ("Czarny kot"), bezkarnej, okrutnej zemsty nieadekwatnej do przewinienia świadczącej o szaleństwie mściciela ("Żaboskoczek"), skazanych na niepowodzenia prób ucieczki przed śmiercią, nieuchronności przeznaczenia, strachu przed nieuniknionym, dance macabre ("Maska Czerwonej Śmierci"), popadającego w ruinę domostwa będącego symbolem upadku rodu, mrocznych rodzinnych sekretów, katalepsji, pogrzebania żywcem, manii prześladowczej, obsesji przyprawiającej o utratę zmysłów, sugestii kazirodztwa i wampiryzmu ("Upadek domu Usherów") - bogactwo symboliki, natężenie makabry, nasycenie elementami wywołującymi najgłębszy lęk, wszechobecna groza podkreślone znakomitymi, sugestywnymi grafikami Grimly'ego, dają niesamowity efekt, pobudzają wyobraźnię i zapadają w pamięć. Trochę żal, że zamieszczone w zbiorze opowiadania są okrojonymi i uproszczonymi wersjami, miejmy jednak nadzieję, że młody czytelnik rzeczywiście potraktuje je jako zachętę i zaproszenie do zapoznania się z oryginalnymi dziełami Edgara Allana Poe. Miłośnicy jego twórczości z pewnością potraktują niniejszą książkę raczej jako ciekawostkę, i to za sprawą obłędnych, znakomitych ilustracji Grisa Grimly'ego.

Karolina Małkiewicz