O Arabskiej Wiośnie napisano w polskich mediach dużo, niestety – na rzecz tej ilości poświęcając jakość. Przekazywano fakty, tyle że fakty pozbawione analizy dotyczącej przyczyn i potencjalnych skutków rewolucji przetaczających się przez Bliski Wschód. Ot, Arabowie występują przeciwko dyktaturom i walczą o demokrację. Dlaczego? Czy demokracja ta jest rozumiana tak, jak na zachodzie? Czy powinna być tak właśnie rozumiana? Co będzie, gdy Arabska Wiosna się powiedzie? Na te pytania odpowiedzi zabrakło, a szkoda, były bowiem niezwykle istotne dla zrozumienia przebiegu wydarzeń w krajach arabskich w 2011 roku i późniejszych ich skutków.
W tę medialną pustkę – cały na biało – wchodzi Peter Hessler. Jego „Pogrzebana. Życie, śmierć i rewolucja w Egipcie” to kompendium wiedzy na temat przyczyn, przebiegu oraz skutków Arabskiej Wiosny nad Nilem, opowiedziane z punktu widzenia człowieka, który był świadkiem znacznej części wydarzeń z tego okresu. Książka spełni oczekiwania zarówno miłośników reportażu, jak i osób poszukujących rzetelnych informacji, obawiających się jednak hermetycznego przekazu publikacji naukowych.
Brytyjski The Guardian określił „Pogrzebaną” jako przykład dziennikarstwa w wersji slow i trudno się z tym nie zgodzić, zaznaczając jednak, że jest to najwyższej wagi komplement. Jak przystało na rzetelnego sprawozdawcę, Peter Hessler przekazuje bowiem w swojej książce relacje z wieców na placu Tahrir, równie często zagląda jednak w mniejsze uliczki i zaułki Kairu oraz kilku innych egipskich miast. W miejsca, gdzie nie słychać okrzyków demonstrantów, ale gdzie rewolucja odciska takie samo piętno. To tam amerykański dziennikarz poznaje wiecznie skłóconego z żoną śmieciarza, chińskich biznesmenów sprzedających bieliznę na bazarach, lokalnych polityków, czyściciela butów w parlamencie, młodych mężczyzn sfrustrowanych brakiem perspektyw życiowych oraz rozgoryczonego lektora języka arabskiego. A także archeologów, Peter Hessler w fascynujący sposób nawiązuje bowiem do faraońskiej przeszłości Egiptu, pokazując, że życie nad Nilem od tysiącleci toczy się tym samym, niezmiennym rytmem.
Za dużo grzybów w barszcz? Otóż nie – o dziwo, Hesslerowi udało się połączyć to wszystko w fascynującą całość, a jego książkę czyta się niczym najbardziej wciągającą powieść. Spora w tym zasługa dobrego stylu prowadzenia narracji, umiejętności selekcji materiału oraz wrażliwości, z jaką reporter patrzy na egipską codzienność. Przede wszystkim jednak o sukcesie „Pogrzebanej” decyduje fakt, że Peter Hessler nie tylko słucha swych rozmówców, ale ich rozumie. To, co odróżnia Amerykanina od innych dziennikarzy piszących o rewolucyjnym Egipcie, jest otwartość na inność, chęć jej zrozumienia i kompetencje, by tego dokonać. Nic dziwnego, zanim osiedlił się w Egipcie, Peter Hessler przez wiele lat mieszkał w Chinach – ożenił się z Chinką, świetnie poznał język chiński. Co ma piernik do wiatraka, czyli Chiny do Egiptu? Całkiem sporo, choć kultury obu tych państw istotnie się od siebie różnią. Lata spędzone w jakimkolwiek kraju azjatyckim uczą jednak otwartości na inność i pomagają wyzbyć się zachodniocentrycznego sposobu myślenia. To dzięki tym cechom Peter Hessler zdołał relatywnie szybko odnaleźć się w nowym środowisku i nowej kulturze, a także w odpowiedni – czyli wolny od wyższości białego człowieka – odmalować egipską rzeczywistość przed czytelnikiem. Nie oznacza to rzecz jasna, że amerykański dziennikarz przedstawia uładzoną opowieść o rewolucji – nic z tych rzeczy. Zastaną rzeczywistość opisuje jednak w sposób wolny od uprzedzeń – nawet jeśli zabawny, to nieprześmiewczy. A rzeczywistość ta obejmuje zarówno takie kwestie jak nierówności społeczne, podrzędna pozycja kobiet, dyskryminacja osób nieheteronormatywnych, jak i codzienne życie zamożnych Egipcjan.
Humoru jest zresztą w „Pogrzebanej” całkiem sporo. Dotyczy głównie wątku osobistego – Hessler nie szczędzi czytelnikowi prywaty i jest to jedna z zalet jego książki. Z wdziękiem, dowcipem i sporą dawką autoironii opowiada o swoich zmaganiach z językiem arabskim, relacjach z sąsiadami o tak odmiennych niż jego systemach etycznych, wychowaniu córek w obcej kulturze. Wszystko to razem sprawia, że „Pogrzebana. Życie, śmierć i rewolucja w Egipcie” to książka, po którą zdecydowanie warto sięgnąć – to przewodnik nie tylko po Arabskiej Wiośnie, ale także po egipskiej mentalności.
Blanka Katarzyna Dżugaj
Autorka: Peter Hessler
Tłumaczenie: Hanna Jankowska
Tytuł: Pogrzebana. Życie, śmierć i rewolucja w Egipcie
Tytuł oryginalny: The Buried: An Archeology of the Egyptian Revolution
Wydawnictwo: Czarne
Wydanie: I
Data wydania: 2021-03-03
Kategoria: reportaż
ISBN: 978-83-8191-164-1
Liczba stron: 552
