Prawie dwieście lat czekała Polska na przemienienie unii personalnej podpisanej jeszcze przez Władysława Jagiełłę w unię realną. Tego dokonał Zygmunt August, powołując do istnienia Rzeczpospolitą Obojga Narodów w Lublinie w roku 1569. Jej koniec przypieczętowały rozbiory kolejne dwieście lat później.
Przez dwa stulecia Polska i Litwa były jednym narodem, ze wspólnym władcą, władzą, sądownictwem, armią i monetą. Wspólnie prowadziły politykę zagraniczną i wspólnie rozwiązywały problemy. A tych było niemało. Począwszy od wiary, co przepięknie rozwiązała konfederacja warszawska, dając równość wyznania wszystkim i świecąc jasno na tle ogarniętej strachem przed herezjami Europą. Nierówności edukacyjne rozwiązało powołania Akademii wileńskiej na wzór krakowskiej. Na czele nowej stanął Piotr Skarga, którego autor chwali za poczynania w dziedzinie nauki, ale kilkanaście stron dalej nie zostawia na nim suchej nitki na arenie politycznej.
Zresztą, Jasienica lubuje się w rzetelnym ocenianiu zarówno uczonych, jak i władców i za to uwielbiam tę serię. Nie ma tu mowy o bałwochwalstwie. Jeśli komuś coś nie poszło, pisze o tym szczerze. I nie ważne, że jest to Anna Jagiellonka lub Zygmunt August. Jego zdanie o całym rządzącym u nas rodzie Wazów też nie jest najszczęśliwsze. Tylko w tym siła tych książek. Jego historia jest żywa, prawdziwa, dzięki temu widzimy wszelkie związki przyczynowo-skutkowe wyraźniej, niż mając do dyspozycji tylko daty i fakty. Gdyż animozje, różnice w postrzeganiu świata i różne wizje różnych osób doprowadzały do konkretnych rzeczy. Autor rzuca również inne światło na wojny toczone przez Rzeczpospolitą, na początku siedemnastego wieku sprawiając, że pewne osądy nie są już tak bardzo pewne i jednoznaczne.
Niewątpliwie czas Rzeczpospolitej Obojga Narodów był jednym z lepszych, o ile nie najlepszych okresem w naszej historii. To był czas, gdy terytorium było największe, w Polsce kwitła tolerancja i rozwijała się nauka, wygrywaliśmy bitwy i liczyliśmy się na arenie międzynarodowej, a polscy panowie, nawet w obliczu bezkrólewia potrafili się zjednoczyć. Jednocześnie jest to czas, który powoli i bardzo skutecznie doprowadził do rozbiorów. Jasienica pisze o tym z dystansem, humorem i ogromną szczerością. Oraz wiedzą i pasją, która bije z każdej strony. Dzięki niemu to nie nauka, to wspaniała przygoda w odkrywanie coraz to nowszych wiadomości, uporządkowanie tego, co się wiedziało i dołożenie do tego nowych rzeczy, czasem przewracających światopogląd.
Katarzyna Boroń
Autor: Paweł Jasienica
Tytuł: Rzeczpospolita Obojga Narodów. Srebrny wiek
Wydawnictwo: MG
Wydanie: I
Data wydania: 2024-01-24
Kategoria: historia, popularnonaukowa
ISBN: 9788377799727
Liczba stron: 480
