Polskie powstania narodowe niewątpliwie można zaliczyć w poczet wyraźnych punktów, na których rozpina się płachta naszej dramatycznej historii. Abstrahując od przyczyn, skutków, przegranych, czy innych niuansów, powstania stały się dla nas świadectwem niezłomności narodu, nieuległości, honoru wręcz. Znajomość choćby podstawowych informacji na ich temat jest nieodzowne, by zrozumieć nie tylko polską historię, ale i polskiego ducha. Książek o tej tematyce nie brak i wciąż powstają nowe. W tym rocznicowym roku wydawnictwo MUZA wydała \”Bohaterów polskich powstań narodowych\” Marka Boruckiego. Jest to raczej skrótowe spojrzenie na polskie powstania narodowe, przedstawione głównie poprzez ich uczestników.
Książka podzielona jest na dziewięć części, odpowiadających poszczególnym wydarzeniom. Na początku każdej z tych części znajduje się kilkustronicowe opisanie wydarzenia, którego dotyczy. Nie są to długie teksty i nie przedstawiają wszystkich niuansów, stanowią raczej charakterystykę poszczególnych powstań. Kwestią sporną pozostaje to, czy wszystkie z wymienionych w książce wydarzeń należy nazwać \”polskimi powstaniami narodowymi\”. Osobiście mam wątpliwości, natomiast zabrakło mi jednego powstania – antykomunistycznego, które pobrzmiewa tu jedynie w życiorysach powstańców warszawskich a nie doczekało się oddzielnego rozdziału.
Zasadniczą treścią każdej części książki są kolejne podrozdziały przedstawiające sylwetki bohaterów tych wydarzeń. To nie są rozbudowane teksty i niewiele nowego dowiemy się tu o postaciach najbardziej znanych, którym poświęcono wcześniej całe tomy opowieści, biografii i analiz. Natomiast nie do przecenienia jest wydobycie z niepamięci historii bohaterów nieznanych lub zapomnianych, którzy odegrali znaczącą rolę w powstaniach. Takie osoby jak Konrad Błaszczyński czy Stefania Aluchna nie goszczą często na kartach podręczników i książek popularnonaukowych. Marek Borucki przywraca ich naszej pamięci. Co istotne również, autor nie gloryfikuje opisywanych osób, nie waha się wspomnieć mniej chlubnych epizodów z ich życia, jak choćby zdradę Jana Rzepeckiego. Jednocześnie nie posuwa się do obrzydliwych praktyk opluwania ich sensacyjnymi kłamstwami.
Książka nie rozstrzyga gorących sporów o rzekomym – prawdziwym lub nie – prowokowaniu niektórych powstań przez obce służby, czy też o nieroztropności uczestników i negatywnych skutkach ich działań. Nie to jest tematem książki. Jej tematem jest przegląd polskich powstań, z szczególnym uwzględnieniem wybranych jej uczestników. I to – choć może nieco poglądowo zaledwie – otrzymujemy. \”Bohaterowie polskich powstań narodowych\” to pozycja przede wszystkim dla osób słabo orientujących się w historii polskiej. Jest też pewnym uporządkowaniem, przypomnieniem.
Iwona Ladzińska
