Odwieczne filozoficzne pytania o naturę świata noszą w sobie również tę o celowość lub przypadkowość wydarzeń w życiu jednego człowieka czy losów całej ziemi. Kwestia nie rozstrzygnięta do dziś, powracająca w literaturze, filozofii, a nawet naukach ścisłych. Nassim Nicholas Taleb, filozof i ekonomista, jest jednym z takich właśnie myślicieli. Po latach obserwacji doszedł do wniosku, że to przypadek rządzi światem, a największym przejawem jego \”władzy\” są Czarne Łabędzie – wydarzenia tyleż nieprzewidywalne, co znaczące dla losów człowieka lub świata. Swoje przemyślenia przedstawił w książce, która dziś zdaje się urastać do miana kultowej.
\”Czarny Łąbędź\” jest książką z pogranicza filozofii i psychologii. Ukazuje świat jako ciąg bardziej lub mniej przypadkowych wydarzeń, pośród których co jakiś czas następuje pewien przełom – wydarzenie (zjawisko, proces itp.) zupełnie nieoczekiwanej natury, do danej chwili zwykle niewyobrażalne, na które nikt (poza ewentualnymi osobami bezpośrednio zaangażowanymi w zaplanowanie i urzeczywistnienie owego wydarzenia) nie był przygotowany. Jednocześnie wydarzenie to jest na tyle istotne, by całkowicie zmienić życie człowieka a nawet świat. To jest właśnie ów Czarny Łabędź.
Koncepcja przedstawiona przez Taleba nie zamyka się jedynie w filozoficznym konstrukcie, w którym świat jest sumą przypadków. Obejmuje również obserwacje psychologiczne i socjologiczne, ukazujące funkcjonowanie człowieka w tym nieprzewidywalnym świecie. I to właśnie obserwacje ludzi są tutaj najciekawsze. Tutaj autor odsłania słabe strony naszego postrzegania rzeczywistości. Wskazuje na chwiejność podstaw, na jakich opieramy nasze możliwości szacowania ryzyka, na to jak pomijamy ważne dane i przeceniamy nieistotne informacje. Nie oszczędza statystyków, prognostów, bankierów, matematyków. Robi to wszystko za pomocą lekkiej narracji, w specyficzny sposób odwołując się – a właściwie nie odwołując – do klasyków filozofii i postaci mniej z tą dziedziną kojarzonych. Posługuje się anegdotą, przykładem, humorem, analizą.
Czytając \”Czarnego Łabędzia\” często łapałam się na stwierdzeniu, jak bardzo nie rozumiem lęku autora przed nieprzewidywalnością świata. Sam jednak efekt jego badań nad kwestiami przypadkowości i niemożności przewidzenia czegokolwiek jest imponujący i stanowi unikalną pożywkę dla intelektu. Książka Nassima Nicholasa Taleba jest lekturą absolutnie wyjątkową. Wywraca do góry nogami sposób myślenia, nakazuje pewien specyficzny samokrytycyzm i więcej uwagi w obserwacji świata. To jedna z takich książek, które po prostu należy przeczytać.
Iwona Ladzińska
