„Odmieniliśmy kulę ziemską i staliśmy się zagrożeniem dla planety, od której cały czas całkowicie zależymy”.
Nie ulega wątpliwości, że stworzony przez człowieka współczesny świat cechuje się wieloma doniosłymi i znaczącymi zaletami, ale równocześnie wiąże się z poważnymi zagrożeniami dla cywilizacji. Postindustrialne społeczeństwo, technologicznie zaawansowane, z zorientowaną na postęp kulturą, nie radzi sobie z dotrzymywaniem kroku tempu różnorodnych globalnych zmian. Postęp rozwoju myśli i kreatywności przebiega znacznie szybciej niż ewolucja naszych organizmów przystosowania do nowych warunków środowiskowych. Obserwujemy niesynchronizowanie mózgu, ciała i systemów społecznych, z impetem transformacji. Pęd przekształceń przekracza zdolności poznawcze. Rodzi się dysonans poznawczy i często nie dajemy sobie rady. Autorzy, biolodzy ewolucyjni, omawiają w publikacji największe problemy naszych czasów. Nie posługują się ograniczającą i dzielącą perspektywą polityczną, lecz neutralną szeroką perspektywą ewolucji (adaptacyjnej, kulturalnej i genetycznej), udowadniającej, że jako gatunek znajdujemy ratunek w przystosowaniu dzięki odkryciom i innowacjom.
Kontakt umysłów leży u podstaw sukcesu ludzkości. Teoria umysłu, uzupełniające się talenty, pomysły i wizje jednostek, doświadczenie i intuicja, tworzą innowacje dla grup. Najlepsze i najprzydatniejsze urzeczywistniają się w formie świadomości zbiorowej, nawyków, tradycji, a ostatecznie kultury. Heather Heying i Bret Weinstein przybliżają paradoks ludzkiej niszy (oraz narzędzia), a właściwie stwierdzenie, że niszą człowieka jest zmienianie nisz. Dla pełnego zrozumienia poruszanych zagadnień w wyśmienitej i skondensowanej formie, uzupełnionej przejrzystymi schematami, zaglądają w głęboką przeszłość gatunku ludzkiego, dotykają aspektu balansu między panowaniem ekologicznym a konkurencją społeczną. Wykazują, że zdolności sensoryczne i fizjologia zależą od różnic doświadczenia i otoczenia, a nie od genetyki. Przykładowo współcześnie mieszkańcy miast doświadczają zmiany sfery wizualnej. Atrakcyjnie przedstawiają kontrast między pradawnością i obecnością, wpływem na nasze postrzeganie i zanik określonych zdolności. Żałuję, że nieco pobieżnie przyglądają się słabościom służby zdrowia, skoncentrowanej na objawach i zyskach, a nie szukaniu przyczyn, uwzględniania jednostkowego zróżnicowania i nieociągania się z przyjęciem myślenia ewolucyjnego.
W dalszych rozdziałach autorzy przyglądają się współczesnemu modelowi odżywiania, w tym, przetworzonemu jedzeniu, a także elektryczności zakłócającej zdrowy sen. Następnie przechodzą do zagadnień wykraczających poza jednostkę, takich jak seks i płeć, rodzicielstwo i związki. Omawiają aspekty gender, ewolucji miłości kształtującej dynamikę rodzin, dzieciństwa powiązanego z modelami wychowania, dorastania i przygotowania do wymiany myśli, skorzystania z mądrości starszego pokolenia. Kultury i świadomości, wzajemnych powiązań systemów, od których zależymy, także granic geograficznych, technologicznych, transferu zasobów i kompletu ewolucyjnych narzędzi. Znakomicie ukazują wady obecnego systemu nauczania, przekazującego fakty a zaniedbującego doprowadzania do prawd pozwalających uczniom brać odpowiedzialność za swoje czyny.
Książka aktywuje do zastanowienia się nad współczesnymi wyzwaniami ewolucji człowieka, idzie w kilku kierunkach tematycznych, zbiera mniej lub bardziej powszechne informacje, dorzuca kilka nowych. Nie każda myśl trafia z przekonaniem, czasem czytelnik nie zgadza się z tezami autorów, albo ma odczucie zbytniego uproszczenia tematu, ale daje do myślenia. Wszystko w przyjaznym i przejrzystym stylu narracji, wciągającym, wyjaśniającym i uświadamiającym. Nie brakuje uzupełniających przypisów końcowych, listy polecanych lektur i przydatnego mini słowniczka.
Izabela Pycio
Autor: Bret Weinstein, Heather Heying
Tłumaczenie: Jacek Spólny
Tytuł: Przewodnik łowcy i zbieracza po XXI wieku
Tytuł oryginalny: A Hunter-Gatherer’s Guide to the 21st Century
Wydawnictwo: Zysk i S-ka
Wydanie: I
Data wydania: 2023-09-19
Kategoria: literatura popularnonaukowa
ISBN: 9788383350059
Liczba stron: 368
