Diaspora

Nie jestem pewna, czy już kiedyś o tym pisałam, ale dość długo, jakoś do 20. roku życia, miałam alergię na sci-fi. Kojarzyło mi się z głupawymi historyjkami o zielonych ludkach, które przyleciały do Ameryki i chciały zniszczyć naszą planetę. O, naiwności! Wciąż nie mogę nazwać się koneserką, nadal nie jestem znawczynią gatunku, ale zaczytuję się chętnie w Philipie K. Dicku, Stanisławie Lemie czy Franku Herbercie. Jednak tym razem dostałam coś naprawdę skomplikowanego, przy czym musiałam wysilić umysł – książkę Diaspora Grega Egana.

Jest rok 2975 i Ziemia taka, jaką znamy obecnie, właściwie już nie istnieje. Większość ludzi wybrała życie w ciałach robotów lub wirtualny, bezpłciowy żywot komputerowych awatarów w wirtualnej rzeczywistości. Ci, którzy wybrali zwykłe, tradycyjne życie, są w mniejszości – planeta przestała być przyjazna, jej zasoby w większości się wyczerpały, ludzie żyją więc w błocie i w niewygodzie. Roboty mają jakikolwiek kontakt z fizycznym światem, są jakby w środku drogi – już nie ludzie, jeszcze nie awatary. Istoty wirtualne, zamieszkujące rozmaite polis, są na najdalszym etapie rozwoju.
Na początku było ziarno umysłu – nieświadoma swojego istnienia cząstka w próżni zer:

Stopniowo, fala po fali, powstaje życie. Tworzy się ve, bezpłciowa istota, która w pewnym momencie określa siebie jako Yatima. Yatima odkrywa otaczający ver świat, bawi się możliwościami swojej istoty, uczy się, przeprowadza eksperymenty, rozumie coraz więcej. W polis, w której przebywa, żyją także Blanca, Inoshiro i Gabriel. Ve zaznajamia się bliżej zwłaszcza z Inoshiro, a kiedy odkrywa, że całemu istniejącemu światu grozi niebezpieczeństwo, postanawia razem z nim ostrzec cielesnych, którzy jeszcze pozostali na Ziemi. Yatima i Inoshiro wcielają się w roboty i odbywają nietypową podróż. Tylko czy cieleśni zechcą im uwierzyć? Niektórzy statycy (czyli ludzie, jakich teraz znamy, o niezmodyfikowanych genach) nie ufają przybyszom i wietrzą podstęp. A czasu jest mało… Niedługo Ziemia legnie w gruzach, atmosfera zniknie, a planetę zaatakują kwaśne deszcze i szalone burze. Jedyną ucieczkę wydaje się zostawienie ciał i zostanie awatarami, podobnie jak Yatima i Inoshiro.

Przyznam, że trudno było mi się wgryźć w tę powieść, ponieważ Greg Egan wypchał ją po brzegi pojęciami ze świata fizyki. Efekt Dopplera, długość Plancka-Wheleera, promień Schwarzchilda… Jestem pewna, że wielu rzeczy nie zrozumiałam, po kilku wywodach się tylko prześlizgnęłam, ale to nie zmienia faktu, że Diaspora zrobiła na mnie ogromne wrażenie, jak każda powieść, która próbuje przewidzieć dalsze losy znanego nam obecnie wszechświata. Klonowanie, kosmiczne wycieczki po odmiennych światach, inne wymiary, tunele czasoprzestrzenne… To wszystko niewątpliwie jest ważne dla powieści i stanowi popis intelektualnych umiejętności autora, ale mnie przede wszystkim uderzyła przerażająca wizja przyszłości. Czy rzeczywiście ludzkość czeka niespodziewana kosmiczna katastrofa, która sprawi, że wyginiemy w tej postaci, jaką teraz posiadamy? Czy jedynym rozwiązaniem jest wirtualny byt? Czy naprawdę skazani jesteśmy na samotność wśród milionów wszechświatów z miliardem gwiazd, czy będziemy musieli uciekać coraz dalej przed niebezpieczeństwem? Greg Egan przedstawia bardzo smutną, lecz kto wie, czy nie prawdopodobną wizję odległej przeszłości. Od roku 2975 do miejsca, gdzie czas płynie zupełnie inaczej i całe tysiąclecia nie mają już znaczenia – człowiek będzie uparcie przeczesywał odległe światy, w których mógłby nadal istnieć… W tej, czy innej formie.