Na początku był chaos.
Ludzie patrzyli w niebo, próbując dociec natury niepokojących
zjawisk tam zachodzących, gubiąc się w domysłach, zgadując
ingerencję domniemanych bóstw. I powoli z chaosu wyłoniły się
prawa, zasady, jakaś regularność, przyczynowość, porządek, ład – kosmos. Ciekawość dała nam determinację, by oswoić
niezrozumiałe zjawiska, bo najstraszniejsze jest to, czego nie
znamy. Dziś jednak, pomimo wiedzy jaką udało się wydrzeć
tajemniczej przestrzeni otaczającej naszą małą kulę, wciąż
tkwimy w pewnej niewiedzy. Wciąż poszukujemy, wciąż więcej jest
pytań niż odpowiedzi. Ta ciekawość dotyczy nas wszystkich, nie
tylko naukowców. Dlatego Carl Sagan, astronom uznający prawo ogółu
do wiedzy naukowej, zaangażował się w przekazywanie swojej pasji
szerszemu gronu odbiorców.
Na początku lat
osiemdziesiątych Sagan podjął się pracy nad serialem
popularnonaukowym \”Kosmos\”, równolegle pisząc książkę pod
tym samym tytułem. Zarówno książka, jak i serial, poruszają
tematy związane ze zjawiskami zachodzącymi w przestrzeni
kosmicznej, jak i prawami i teoriami wyprowadzonymi na podstawie
obserwacji kosmosu. Dziś publikacja Sagana pod tytułem \”Kosmos\”
zaliczana jest do klasyki w dziedzinie astronomii, ale to nie uznanie
środowiska czyni ją wartą lektury.
\”Kosmos\” rozpoczyna się
opisem wędrówki poprzez przestrzeń, ziemską historię i ewolucję,
która ma na celu osadzenie nas w odpowiednich dla nas miejscu i
czasie. Autor daje nam w ten sposób punkt oparcia, z którego
będziemy spoglądać w nieskończoną przestrzeń kosmiczną –
tyleż ekscytującą, co przerażającą. Z tego punktu prowadzi nas
przez historię badań, teorii, odkryć zainspirowanych przez
obserwację nieba. Z tego punktu zabiera nas w podróże na inne
ciała niebieskie poruszające się w naszym sąsiedztwie, a nawet
nieco dalej.
W dalszych rozdziałach
Sagan zabiera nas na w nasze bezpośrednie sąsiedztwo – odwiedzamy
Wenus i Marsa, piekło i niebo między którymi przyszło nam trwać.
I są to prawdziwe teksty podróżnicze: opisują nie tylko
powierzchnię odwiedzanych lądów, ich strukturę fizyczną i
chemiczną, ale też środki transportu, metody obserwacji i
wielowiekową historię, która doprowadziła do tych podróży.
Właśnie historia ?
ludzkości, świata i idei – jest tu niemal równoważną
dziedziną, której oddaje się autor. Bohaterami opowieści są
dawni myśliciele: Platon, Archimedes, Demokryt z Abdery, Kopernik,
Galileusz. Sagan kreśli ich charakterystyki, doświadczenia, myśli,
znaczenie ich teorii, również błędnych, dla nauki. Idzie dalej,
przybliżając czytelnikowi właściwości czasu i przestrzeni,
tłumaczy naturę prędkości światła, przedstawia młodego
Einsteina i przeprowadza eksperymenty myślowe. Pisze o narodzinach
gwiazd, o budowie statków kosmicznych i sond. Nie pomija również
znaczenia idei marzycieli tworzących literaturę, takich jak Herbert
George Wells. Przedstawia Ziemię – wraz z jej historią, kulturą – jako integralną część kosmosu.
\”Kosmos\” Carla Sagana
premierę ma już dawno za sobą, a nazwisko autora przewija się w
wielu pracach naukowych i książkach popularyzujących wiedzę.
Napisana z werwą, pasją i namysłem pobudza wyobraźnię kolejnych
pokoleń. Czytanie tej książki to obcowanie z niesamowitą materią
i odkrywanie nieba na nowo. I to co najpiękniejsze: rodzące się
pytania, myśli. Tak wiele dowiedzieliśmy się o kosmosie od czasów
pierwszego spojrzenia w gwiazdy, lecz pojęcie jego natury, całości
złożonych zjawisk, wciąż nie ogarnęliśmy. Harmonia kosmosu nie
odsłoniła jeszcze przed nami ostatniego prawa, ostatniej prawdy.
Carl Sagan uchyla przed nami tego rąbka tajemnic, który ludzkość
zdołała wydrzeć gwiazdom.
Iwona Ladzińska
