Miłość i wojna, obrazy tak kontrastowe ale jakże bliskie ludziom, którym przyszło żyć w czasach niepokoju i latach nienawiści. I wojna światowa, bo na niej opiera się powieść \”Ptasi śpiew\” to jeden z największych i najkrwawszych konfliktów zbrojnych XX wieku. Na frontach poległo wiele tysięcy żołnierzy, a ci co wrócili, złamani psychicznie, umierali po trochu każdego dnia nękani wizjami rozszarpywanych ciał swoich przyjaciół. Sebastian Faulks zabiera nas w podróż w przeszłość, uświadamia w jakim stopniu wojna wpływa na człowieka, jakie sieje spustoszenie i jaki ma wpływ na następne pokolenia.
Amiens, rok 1910. Młody Anglik Stephen Wraysford zatrudniony w londyńskiej firmie tekstylnej zostaje oddelegowany do Francji, do fabryki Rene Azaire\’a by tam obserwować proces produkcji materiałów. W domu przemysłowca, w którym się zatrzymuje, poznaje jego żonę Isabelle. Kobieta od pierwszej chwili wzbudza w nim namiętność, jak się później okazuje, wzajemną. Stephena i Isabelle łączy płomienny romans. Grzeszne uczucie dość szybko wychodzi na jaw, a młodzi kochankowie uciekają. Szczęście tych dwojga nie trwa długo. Isabelle bez słowa opuszcza Stephena i szuka schronienia u swojej siostry.
Flandria, rok 1916. Porucznik Stephen Wraysford na froncie zachodnim walczy z nieprzyjacielem. Otrzymuje rozkaz dołączenia do oddziału \”tunelarzy\”, podkładających miny pod umocnieniami wroga. Wojna, doświadczenia i śmierć zmienia Stephena w zgorzkniałego samotnika. Przy życiu trzymają go jedynie wspomnienia o Isabelle.
Londyn, rok 1978. Elisabeth Benson odkrywa na strychu rodzinnego domu mundur, dokumenty i zaszyfrowany notes należący do jej dziadka. Nigdy go nie poznała, a jego życie było tematem tabu. Chce poznać tę tajemniczą postać, próbuje rozszyfrować dziennik.
Akcja powieści rozgrywa się na trzech płaszczyznach czasowych, ale każdą z nich podpiera, niczym filar, postać Stephena Wraysforda. Najpierw jesteśmy świadkami słodko- gorzkiego romansu, który w dalszej części jest kołem ratunkowym dla żołnierza tkwiącego w okopach krwawego konfliktu, gdzie z godziny na godzinę powiększa się liczba ofiar, a tam życie staje się dobrem luksusowym. Historia Elisabeth staje się klamrą spinającą całość, sensownym i oczekiwanym dopełnieniem, wyjaśnieniem. Jej postać ma wymuszać pytania co było dalej.
Plastyczny język powieści doskonale oddziałuje na wyobraźnię i emocje czytelnika. W pierwszej części spokojnie i sielsko rozrysowuje życie na prowincji. Drobiazgowo opisuje każdy detal otoczenia bohaterów, dając wrażenie obecności w opisywanych wydarzeniach i jeszcze dogłębniejszego jej przeżywania. Autor chciał otrzymać efekt społecznej i erotycznej klaustrofobii. Moim zdaniem to się udało- atmosfera w domu Rene Azaire\’a jest gęsta, duszna, przytłaczająca, pełna niedomówień, zazdrości, niespełnionych oczekiwań i tłumionych namiętności. Zupełnym przeciwieństwem natomiast jest narracja w części wojennej – agresywna, dynamiczna, jednoznaczna, dosłowna, a obraz wojny, nieszczęścia, śmierci czyni jeszcze bardziej przygnębiającym. Obraz wojny, brutalny, poszarpany serią kaemów, wypełniony okaleczonymi ciałami, spływający krwią walczących żołnierzy, rozbrzmiewający świszczącymi kulami artylerii, jękami rannych i głosami nieprzyjaciela.
Bohaterami \”Ptasiego śpiewu\” są zwykli ludzie z codziennymi słabościami i takimi samymi namiętnościami. Autor najwięcej miejsca poświęca Stephenowi, bo to on jest myślą przewodnią, filarem powieści i symbolem heroizmu, bohaterstwa, przemian. Wojna zmienia Stephena z niedoświadczonego, pełnego ideałów młodzika w mężczyznę znającego wartość życia, ale złamanego psychicznie. Okopy, okrucieństwo, bezsensowna śmierć tysięcy młodych ludzi zmienia jego światopogląd, hierarchię wartości i przynależność do świata po wojnie. Nie umie odnaleźć się i dostosować do nowej rzeczywistości, nie potrafi nawiązywać zdrowych relacji międzyludzkich i żyć, po prostu żyć.
\”Ptasi śpiew\” Sebastiana Faulksa to powieść wybitna z hipnotyzującym wątkiem niespełnionej miłości i okrucieństwie wojny. Z ogromnym realizmem przedstawia świat ludzi zmuszonych walczyć o wolność i nie umiejących sobie potem radzić w odzyskanym wolnym świecie.
Aleksandra Jesiołowska
