Feliks Koneczny, znakomity historyk, historiozof i dziennikarz, zasłynął przede wszystkim jako autor takich dzieł jak “Cywilizacja łacińska”, “O wielości cywilizacyj” czy “Bizantynizm niemiecki”, w których przedstawiał swoją koncepcję cywilizacji. Pisał jednak również książki czystko historyczne jak choćby “Dzieje Polski”. Wydawnictwo Zysk i S-ka właśnie wznowiło jego pozycję kierowaną do czytelnika młodszego – “Dzieje Polski opowiedziane dla młodzieży”. Bazując na znajomości kilku innych książek autora, spodziewałam się czegoś nieco innego, natomiast tytuł znakomicie oddaje jej charakter. Jest to w istocie opowiedzenie historii.
“Dzieje Polski…” obejmują czasy od około 700 roku do wybuchu pierwszej wojny światowej. Informacje są tu zsyntezowane, często uogólnione, trudno bowiem byłoby na niespełna pięciuset stronach opowiedzieć historię Polski ze szczegółami. Przekazują jednak niezbędną porcję wiedzy na każdy z poruszanych tematów – niezwykle klarownie Koneczny wykłada, chociażby przyczyny rozbiorów Polski. Natomiast taka skondensowana forma ma tę zaletę, iż łatwiej obrazuje przemiany, następujące po sobie wydarzenia, decyzje i ich skutki. Daje też możliwość spojrzenia na historię Polski jako na pewną całość o określonym charakterze i tendencjach.
Książka Konecznego nie jest typowym podręcznikiem do historii, ale jakby przepisaniem wiedzy podręcznikowej w formie gawędy. Sprawia wrażenie płynnego wykładu zaangażowanego nauczyciela, który usiłuje młodszemu pokoleniu przekazać nie tylko wiedzę i miłość do historii własnego kraju, ale również kształtować wśród nich postawy patriotyczne. Autor bowiem nie stroni od własnych uwag, podkreśleń, opinii. Stanowi to nie tylko wyraz wychowawczych celów Konecznego, ale jest również pewnym wglądem w spojrzenie na Polskę i jej historię z punktu widzenia wykształconego człowieka sprzed ponad wieku, Polaka urodzonego pod zaborami.
Ilustracje Mikołaja Kamlera towarzyszące opowieści Konecznego, są zabawne i urokliwe. W pierwszym momencie odniosłam wrażenie, że nieco gryzą się z charakterem opowieści. Podczas czytania jednak stopniowo ten kontrast nabrał sensu, a wspólne nuty tekstu i obrazu zaczęły pobrzmiewać. Rysunki te są przepisaniem “Dziejów Polski…” na inne tony, nadają im pogodny rys. Poprzez humorystyczne, karykaturalne nieco formy, zabawne podkreślenia, pomagają łatwiej zapaść wydarzeniom i postaciom w pamięć. Wreszcie zarówno tekst, jak i obraz kierowane są tutaj do młodzieży, choć dzieli je ponad wiek.
W wydaniu zabrakło mi jednak kilku elementów. Przede wszystkim w książce brak przypisów – to jednak do pewnego stopnia można tłumaczyć charakterem pozycji oraz chęcią wydania książki możliwie wiernie oryginałowi. Niemniej pewne wyjaśnienia powinny się we współczesnym wydaniu pojawić – choćby tam, gdzie Koneczny pisze, że coś się dzieje “dziś”, należałoby określić, w jakim punkcie w czasie jego “dziś” leży. Najlepszym rozwiązaniem byłby wstęp, choćby krótki, który rozwiałby takie drobne niedogodności.
“Dzieje Polski opowiedziane dla młodzieży” to mądra i wychowawcza książka dla młodego czytelnika. Napisana piękną polszczyzną i niezwykle przystępnie. Jest znakomitym wstępem do poznawania historii Polski w jej – całkiem wyraźnym – zarysie, zachętą do jej zgłębiania. Jednocześnie jest wciągającą lekturą, przybierającą nuty nieco baśniowe, ukazującą losy kształtującego się królestwa, jego rozkwit, pozorne zniknięcie i próg jego odradzania.
Iwona Ladzińska
